Przyszłość nadwiślańskich terenów rolniczych mazowsza
Jaką rolę gospodarczą odgrywać będą tereny rolnicze w rozwoju regionu w perspektywie 10-20 lat?
Jakie należy przyjąć podejście do działań na obszarach rolniczych, zważywszy na zmieniające się oczekiwania społeczne, otoczenie ekonomiczne, warunki klimatyczne?
Jakie czynniki determinować będą zrównoważony rozwój obszarów rolniczych i wpływać na jego społeczno-gospodarczy charakter?
Procesy zachodzące na obszarach wiejskich powiązane są ze sposobem funkcjonowania gospodarstw rolnych w zmieniających się uwarunkowaniach rynkowych, społecznych, przestrzennych. W tym także, ze wzrostem oczekiwań konsumentów, co do jakości produktów, które chcą nabywać. Charakterystyczne dla obszarów wiejskich w otoczeniu aglomeracji miejskich stały się procesy przeznaczania użytków rolnych na cele nierolnicze powiązane m.in. z rozwojem budownictwa mieszkaniowego czy centrów logistycznych. Tożsamość otoczenia Warszawy odzwierciedla współczesne demograficzne, społeczne i gospodarcze przemiany, głęboko zmieniające strukturę i funkcjonowanie obszarów wiejskich.
Kluczową kwestią pozostaje zachowanie wartościowych elementów tych obszarów i ukierunkowanie działalności rolniczej w sposób jak najlepiej wpisujący się w potrzeby zmieniającego się społeczeństwa, zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego czy rozwoju technologii produkcji energii. Nie bez znaczenia pozostają środowisko przyrodnicze, glebowe, krajobraz, różnorodność biologiczna oraz racjonalna gospodarka zasobami wodnymi. Zwłaszcza w kontekście chwiejnego bilansu wodnego i postępujących, niekorzystnych zmian klimatu. Rozwój obszarów wiejskich to również kwestie depopulacji, zmian demograficznych i zatrzymania młodych, dobrze wykształconych ludzi na wsi.
Perspektywa działań
Perspektywę społeczno-gospodarczego wzrostu obszaru wyznacza niezwykle chłonny i zamożny rynek zbytu aglomeracji warszawskiej oraz sieć powiązań europejskich. Oznacza ona również zadania w zakresie zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody, a zatem inwestycji technicznych w rozwój systemu wodnego decydującego o rozwoju funkcji rolniczych obszaru.
Współczesne osiągnięcia techniczne i wiedza inżynieryjna oferują szeroki wybór możliwych dla zastosowania rozwiązań. Warto jednak zadać pytanie: dlaczego mielibyśmy to robić? Pytanie jest kluczowe w kontekście zdecydowania o tym, co jest, może być lub będzie siłą napędową rolnictwa w perspektywie lat, oraz jaki profil produkcji rolnej i oczekiwań konsumenta będzie decydował o rozwoju całego obszaru. Także, jaką rolę może odegrać Mazowsze w tym procesie. Istotą podjętych działań jest rozważenie optymalnych warunków dla rozwoju i inwestowania w rolnictwo i obszary wiejskie. Otwartość na współpracę i dzielenie się wiedzą tworzą ekonomiczny i społeczny fundament rozwoju wsi.
Strategia żywnościowa regionu – zielony trójkąt mazowsza
Obszar prac, dla którego funkcje rolnicze stanowiły pierwotne źródło rozwoju oraz kształtowały strukturę lokalnej ekonomii może być pilotażowym dla opracowania strategii żywnościowej regionu.
To wyzwanie, które pomoże zdecydować o tym jaki profil rolnictwa oraz kierunek rozwoju technologicznego zabezpieczać będzie najlepiej interes społeczny, bezpieczeństwo żywnościowe i środowiska w regionie oraz budować przewagę konkurencyjną rolnictwa. Lokalizacja w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji warszawskiej, lotniska w Modlinie, Płockiego Strategicznego Obszaru Żywicielskiego, stanowi ważny argument uzasadniający przygotowanie programu działań dedykowanych rozwojowi tego obszaru w perspektywie przynajmniej 20 lat.
Nowe spojrzenie na produkcję żywności jest koniecznością czasów. Obszar posiada potencjał wypracowania nowoczesnego modelu produkcji, przetwórstwa i dystrybucji żywności. Tworzy go tzw. Zielony Trójkąt Mazowsza obejmujący wschodnią część Płocka, zachodnią część Nowego Dworu Mazowieckiego oraz Płońsk.
Obszar może stać się ważnym elementem Agro Parku Rzeki Wisły:
- Płock – jako źródło wiedzy technicznej, dostępności energii oraz edukacji,
- Płońsk – jako źródło produkcji, koordynacji i marketingu,
- Nowy Dwór Mazowiecki – jako centrum logistyczne – Green Point.
Rozwój Zielonego Trójkąta Mazowsza może m.in. sprzyjać powstaniu międzynarodowego węzła dystrybucji żywności, stymulować rozwój innowacyjności, otoczenia biznesu, edukacji, laboratoriów, ośrodków badawczych (Płock, Płońsk), wspierać i rozwijać lokalny system dystrybucji (centra dystrybucyjne, systemy magazynowania i opakowań w okolicach Nowego Dworu Mazowieckiego), czy sprzyjać tworzeniu klastrów, grup producenckich oraz całego łańcucha powiązanych usług. Projekt Zielonego Trójkąta Mazowsza ma funkcje integrujące rolnictwo, przemysł przetwórczy, sieć dystrybucji, transport i logistykę (referencje: Fresh Park Venlo, Koncepcja Food Valley we współpracy z Wageningen University and Research Center)
Wielofunkcyjny kierunek rozwoju obszarów wiejskich
Tradycyjny model rolnictwa i gospodarowania na roli może rozwijać się w kierunku wielofunkcyjnym. Nowe funkcje mogą zastępować dotychczasowe lub dodawać nowe aktywności np. rekreacyjne, turystyczne, zdrowotne, terapeutyczne. Rozwój wielofunkcyjny promuje możliwości generowania dochodu z działalności pozarolniczej, gdzie w tradycyjny model rolnictwa przenikają inne sektory działalności gospodarczej. Często bazują one na uwarunkowaniach lokalizacyjnych, krajobrazowych, środowiskowych czy bliskości aglomeracji miejskich. Wielofunkcyjność sprzyjać ma poprawie jakości życia, przestrzeni, neutralizować negatywne procesy demograficzne i gospodarcze. Zasadne jest połączenie działań w kierunku rozwoju wielofunkcyjnego z tymi, które zabezpieczają jakość zagospodarowania przestrzeni, chronią krajobraz i walory środowiskowe.
Przykłady realizacji w ramach tzw. wielofunkcyjności rozwoju obszarów wiejskich i rolniczych:
- TECHNIKI SZKLARNIOWE – WIELOFUNKCYJNE SZKLARNIE
Nowoczesne kompleksy szklarniowe, obok podstawowych związanych z uprawą, łączą dodatkowe funkcje. Powierzchnia szklarniowa wykorzystywana jest m.in. dla celów rekreacyjnych, mieszkalnych, edukacyjnych. Również jako przestrzeń wystawiennicza, konferencyjna, szkoleniowa, restauracje. Nowoczesne szklarnie, zaawansowane konstrukcje wykorzystują zamknięty obieg wód gruntowych oraz możliwości związane z wykorzystaniem jej temperatury odpowiednio do ogrzewania jak
i chłodzenia pomieszczeń szklarniowych, zależnie od pory roku.
- WIELOFUNKCYJNE ZBIORNIKI RETENCYJNE
Bufory stworzone w oparciu o istniejącą sieć wód powierzchniowych, spowalniających odpływ wody do Wisły, wraz z rozwiązaniami w zakresie systemów irygacyjnych dla rolnictwa i infiltracji dla krajobrazu i przyrody. Możliwe jest zagospodarowanie zbiorników dla funkcji rekreacyjnych i agroturystycznych, tworząc tym samym ciekawą przestrzeń o walorach przyrodniczo-krajobrazowych.
- GOSPODARSTWA ROLNE TYPU CARE-FARMING (MODEL UK)
Gospodarstwa o funkcjach opiekuńczych (rolnictwo społeczne) to praktyka rolnicza, która korzysta
z zasobów rolnych w celu świadczenia usług opieki społecznej, edukacyjnych i terapeutycznych. Adresowana jest różnych grup osób niepełnosprawnych, upośledzonych umysłowo (o różnym stopniu upośledzenia), uzależnionych oraz dzieci autystycznych. Jest ona powszechnie stosowana w Europie. Zapewnia rehabilitację zdrowotną, usługi socjalne, wsparcie edukacyjne i terapeutyczne z wykorzystaniem praktyk rolniczych, w otoczeniu specjalnie przystosowanych do tych celów gospodarstw.
